شرکت سهامی خاص
نوع دیگری از شرکت‌های تجاری که در قانون تجارت ایران به رسمیت شناخته شده، شرکت سهامی خاص است. از آنجا که تشکیل شرکت سهامی عام تشریفات فراوانی دارد، در موارد اصلاحی قانون تجارت، برای امور ساده‌تری که تعداد سهامداران کمتر است، نوعی شرکت سهامی در نظر گرفته شده که شرکت سهامی خاص نامیده می‌شود. به بیان ساده‌تر، شرکتی است که اساساً تمام سرمایه‌های آن در هنگام تأسیس توسط خود مؤسسین تأمین می‌شود. به همین دلیل، این‌گونه شرکت‌ها را سهامی خاص می‌گویند.
ویژگی‌ها
شرکت سهامی خاص ویژگی خاصی دارد و از نامش پیداست شرکتی است که اشخاص خاصی یعنی مؤسسین آن را تأمین می‌کنند و نه غیر مؤسسین. سایر اشخاص یعنی مردم اجازه خرید سهام و پذیره‌نویسی ندارند. پس شرکت سهامی خاص شرکتی است که تمام سرمایه توسط افراد خاص (مؤسسین) تأمین می‌شود. از این نوع شرکت در ایران استقبال زیادی شده و گرایش و علاقه فعالان اقتصادی به تأسیس و ثبت این نوع شرکت نسبت به سایر انواع شرکت‌ها بسیار بیشتر است و اکثر کارخانجات تولیدی در ایران که متعلق به اشخاص است تحت عنوان شرکت سهامی خاص به ثبت رسیده‌اند.
ویژگی ثبت شرکت سهامی خاص
شرکت‌های سهامی خاص از انواع شرکت‌های سرمایه است و مزیت این‌گونه شرکت‌ها این است که برخلاف برخی شرکت‌ها با فوت یکی از شرکا امکان انحلال شرکت وجود دارد. در شرکت سهامی خاص، فوت یا خروج یکی از سهامداران تأثیری در سرنوشت شرکت ندارد.
در ماده 4 ل.1. آمده است و این‌گونه تعریف شده است که «شرکتی سهامی خاص در موقع تأسیس، تمام سرمایه‌های آنها منحصراً توسط مؤسسین تأمین می‌شود.»
سهم‌الشرکه سهامی خاص برخلاف شرکت سهامی عام، سهامی که قابل داد و ستد در بورس اوراق بهادار نیست ولی توسط مردم به‌راحتی قابل معامله است. هنگام تشکیل چنین شرکتی باید سرمایه آن در موقع تأسیس توسط مؤسسان تأمین و بخشی از سرمایه در بانک سپرده‌گذاری باشد.
در شرکت سهامی خاص برخلاف شرکت تضامنی، مسئولیت هریک از سهامداران در مورد بدهی‌های شرکت محدود به مبلغ سرمایه‌گذاری‌شده در شرکت است و در صورت عدم کفایت سرمایه، ضامن پرداخت بدهی‌های شرکت از اموال شخصی خود نیستند.
تفاوت‌ها و شباهت‌های شرکت‌های سهامی خاص و با مسئولیت محدود
- در شرکت با مسئولیت محدود تعداد شرکا حداقل 2 نفر و در شرکت سهامی خاص تعداد سهامداران حداقل 3 نفر است.
- حداقل سرمایه برای شرکت با مسئولیت محدود و سهامی خاص یک میلیون ریال است.
- در شرکت سهامی خاص حداقل 35% سرمایه باید نقداً در یکی از شعب بانک‌ها تودیع و گواهی مربوط ارائه و 65% در تعهد سهامداران باشد. در شرکت با مسئولیت محدود باید کل سرمایه تحویل مدیر عامل شرکت شده و مدیر عامل اقرار به دریافت نماید و ارائه گواهی بانکی دال بر انجام این امر ضرورت ندارد.
- انتخاب بازرس اصلی و علی‌البدل در شرکت سهامی خاص اجباری ولی در شرکت با مسئولیت محدود اختیاری است.
- مدت مدیریت در شرکت سهامی خاص حداکثر دو سال است که قابل تمدید است اما در شرکت با مسئولیت محدود مدیران شرکت برای مدت نامحدود انتخاب می‌شوند و همچنین متغیر خواهند بود که مدنی برای مدیران در اساسنامه شرکت مقرر دارند.
- انتخاب روزنامه کثیرالانتشار در شرکت سهامی خاص برای درج آگهی‌های دعوت شرکت در سهامی خاص الزامی و در شرکت با مسئولیت محدود اختیاری است.
- شرایط احراز حد نصاب در مجامع عمومی در شرکت سهامی خاص ساده‌تر و در شرکت با مسئولیت محدود با توجه به نوع شرکت مشکل‌تر است.
- مجامع عمومی در شرکت سهامی خاص توسط هیئت رئیسه‌ای مرکب از یک نفر رئیس و دو نفر ناظر و یک نفر منشی که از بین سهامداران انتخاب می‌شوند، اداره می‌گردد. در شرکت با مسئولیت محدود مجامع عمومی شرکت توسط هیئت ناظر در صورتی خواهند بود که تعداد شرکا از 12 نفر بیشتر باشد.
- در شرکت سهامی خاص و شرکت با مسئولیت محدود، افزایش سرمایه اختیاری است.
- سرمایه در شرکت با مسئولیت محدود به سهام یا قطعات سهام تقسیم نمی‌شود و شرکا فقط تا میزان سرمایه خود در شرکت مسئول قروض و تعهدات هستند.
شرایط لازم برای ثبت شرکت سهامی خاص
- الف) در موقع تأسیس، سرمایه شرکت‌های سهامی خاص نباید از یک میلیون ریال کمتر باشد. سهامداران باید کلیه سهام شرکت را تعهد نموده و گواهی بانکی مبنی بر تأدیه قسمت نقدی آن که نباید کمتر از 35% کل سرمایه را باشد را به مرجع ثبت شرکت‌ها تسلیم نمایند. استفاده از وجود تأدیه شده به نام شرکت سهامی خاص در شرف تأسیس ممکن نیست مگر پس از به ثبت رساندن شرکت یا عدم ثبت شرکت پس از مهلت مقرر.
- ب) شرکت‌های سهامی خاص نمی‌توانند سهام خود را برای پذیره‌نویسی یا فروش در بورس اوراق بهادار یا توسط بانک‌ها عرضه نمایند و یا به انتشار آگهی و اطلاعیه و یا هر نوع اقدام تبلیغاتی برای فروش سهام خود مبادرت کنند.
- ج) در شرکت سهامی خاص، تعداد سهامداران نباید کمتر از سه نفر باشد.
- د) مؤسسین شرکت نسبت به کلیه اعمال و اقداماتی که به منظور تأسیس و به ثبت رساندن شرکت انجام می‌دهند مسئولیت تضامنی دارند.
مدارک لازم برای ثبت شرکت سهامی خاص
1) دو نسخه اصل از شرکت‌نامه
2) دو نسخه اصل از اساسنامه شرکت
3) دو نسخه اصل از متن صورتجلسه
4) کپی شناسنامه و کارت ملی اعضای هیئت مدیره و بازرسین و مدیرعامل
5) شرکت سهامی خاص 35% سرمایه نزد بانک به نام شرکت در شرف تأسیس واریز می‌گردد و 65% در تعهد اعضا باقی می‌ماند.
6) در صورتی که اشخاص حقوقی باشند، ارائه کپی آخرین روزنامه رسمی شخص حقوقی و نامه معرفی نماینده (در سربرگ شرکت) و کپی شناسنامه و کارت ملی و در صورت داشتن سهامدار خارجی برای اشخاص حقیقی ارائه کپی برابر اصل پاسپورت و برای اشخاص حقوقی ارائه گواهی ثبت شرکت نزد و همچنین ارائه اصل ترجمه و وکالتنامه و اختیارنامه سهامدار خارجی
8) ارائه گواهی عدم سوء پیشینه کلیه اعضا (مراکز پلیس+10)
9) ارائه متن قرارنامه در متن صورتجلسه
10) ارائه قرارنامه بازرس یا بازرسان در متن صورتجلسه
11) ارائه اصل وکالتنامه یا کپی برابر اصل وکالتنامه
12) ارائه اصل قیم‌نامه
13) پرداخت فیش 40000 ریال به عنوان هزینه